زاد روز خود و نزدیکانمان را فراموش نکنیم ، جشن بگیریم و شادی را به یکدیگر هدیه دهیم .
حکیم ارد بزرگ
آیا میدانستید که سوسک ها مقاوم ترین موجودات در برابر گرسنگی هستند. آن‌ها می توانند یک ماه بدون غذا و دو ماه بدون آب زنده بمانند
امام سجاد علیه السلام :
حُجُّوا وَ اعتَمِرُوا تَصِحَّ أبدانُکُم و تَتَّسِع أرزاقُکُم؛
حجّ و عمره به جاى آرید تا بدنتان سالم و روزیتان فراخ شود.
درس خواندن یکی از مهم‌ترین اصول موفقیت است و تشویق به درس خواندن از طرف والدین یکی از اصلی‌ترین محرک‌ها برای کودکان و نوجوانان می‌باشد. اما بسیاری از والدین با وجود آن که شرایط را به بهترین شکل برای فرزندشان مهیا می‌کنند، از درس نخواندن فرزندشان شکایت دارند. هر والدی برای آن که فرزندی موفق داشته باشد از تمام توان و دانش خود استفاده می‌کند، اما همیشه روش‌های درستی به کار نمی‌برند. به همین منظور ما در ادامه این مطلب ابتدا علل بی علاقگی نوجوانان به درس خواندن و سپس راه‌هایی برای تشویق آنان به درس و مطالعه را ذکر کرده ایم. والدین علاوه بر این مسائل می‌توانند روش صحیح درس خواندن را از ابتدای مدرسه به فرزندشان یاد دهند تا علاقه او به مطالعه بیشتر شود.
برای اینکه بتوانید فرزند خود را به درس و مدرسه علاقه مند کنید، ابتدا باید علت بی علاقگی و بی انگیزگی به درس را در فرزندتان شناسایی کنید. در واقع نداشتن درک درست از نوجوان باعث می‌شود که نتوانید او را به مسیر درست هدایت کنید و از طرف دیگر خودش تبدیل به عاملی می‌شود که فرزندتان را بیش از هر چیزی از هدف خود دور کند.
بی علاقگی نوجوانان به درس خواندن می‌تواند دلایل بسیار مختلفی داشته باشد، اما گاه درس نخواندن فرزندتان ناشی از ویژگی‌های مخصوص به این دوران و تجربه بحران‌های مخصوص سن نوجوانی است:
بحران اصلی دوران نوجوانی، بحران هویت است. طی این بحران فرد تلاش می‌کند به این سوال اساسی پاسخ دهد که "من کیستم؟" در واقع فرزند شما می‌خواهد شخصیت مستقلی برای خود بیافریند و خودش را به عنوان فردی با ویژگی‌های منحصر به فرد به دیگران معرفی کند.
کنترل کردن‌های پیایی، امر ونهی‌های مداوم، توصیه‌ها و نصیحت‌های خانواده این پیام را به نوجوان شما منتقل می‌کند که بر سر راه استقلال او قرار گرفته‌اید و در حقیقت نمی‌توانید برای حل بحران هویتش به او کمک کنید.
در واکنش به همین مسائل، کودکی که تا دیروز نیازمند تایید و توجه شما بود، امروز برای رسیدن به استقلال شخصی خود شروع به نافرمانی می‌کند و حرف‌هایتان را حتی در زمینه درس و آینده پذیرا نیست. باید بدانید که نوجوانان دراین دوره برای کسب تایید و توجه کمتر سراغ والدین می‌روند به جای آن در تلاش‌اند تا گروه‌های دوستی جدیدی تشکیل داده و با رعایت ارزش‌های مربوط به هر کدام از این گروه‌ها از طرف اعضای گروه پذیرفته شوند.
یکی از ویژگی‌های مخصوص دوره نوجوانی ناتوانی در آینده نگری است. شاید فکر کنید این مشکل فقط مربوط به فرزند شماست و از این موضوع بسیار عصبانی باشید که چرا او به آینده خود اهمیتی نمی‌دهد و وقتش را به جای درس خواندن با کارهای بی‌ارزش تلف می‌کند. اما باید بدانید این یکی از ویژگی‌های کاملا شایع در این دوره از زندگی فرزندتان است و برخورد با آن مهارت‌های تربیتی مخصوص به خود را از جانب شما می‌طلبد.
نوجوان شما در این دوره کمتر به نقطه نظرهای دیگران اهمیت می‌دهد و بیشتر جهان را با نگاه خود می‌بیند. او دائما از خودش قهرمان سازی کرده و به همین دلیل فکر می‌کند مشکلاتی که شما از آن‌ها صحبت می‌کنید هرگز برای او اتفاق نخواهد افتاد! در نتیجه تشویق به درس خواندن او کار چندان راحتی نیست.
همچنین نوجوانان نسبت به تصویر خود به دیگران، بسیار اهمیت می‌دهند. تحقیر و سرزنش از سوی معلمان و کادر آموزشی باعث می‌شود که نوجوان نتواند تصویر دلخواهش را به دیگران ارائه دهد و در نتیجه اعتماد به نفس او به شدت کاهش می‌یابد. به همین خاطر برای بازیابی اعتماد به نفس از دست رفته سعی می‌کند در محیط هایی قرار بگیرد که احتمال دریافت تایید و تحسین بیشتری دارد (مانند گروه دوستان) و از محیط‌هایی مانند مدرسه که به تصویر ایده آل ذهنی او آسیب می‌زند، دوری می‌کند.
برای علاقه‌مند کردن نوجوان به درس خواندن راه‌ها زیادی وجود دارد که برخی از آن‌ها به شرح زیر هستند:
نوجوان را وادار نکنید در همان لحظه تکالیف خود را با بی دقتی و عجولانه انجام دهد. به جای این کار به او فرصت دهید پس از استراحتی کوتاه، با دقت و علاقه بیشتر به انجام کارها یا تکالیف مدرسه خود بپردازد.
گرفتن معلم خصوصی و انجام هزینه‌های زیاد تضمین کننده پیشرفت فرزندتان نیست. قبل از انجام هرکاری نیازهای فرزندتان را در نظر بگیرید، اگر او تلاش‌های زیادی انجام می‌دهد اما موفق نمی‌شود معلم خصوصی و کتاب‌های کمک درسی می‌توانند گزینه‌های خوبی باشند. اما اگر فرزند شما علاقه ای به درس نشان نمی‌دهد، باید با او ارتباط موثری برقرار کرده و علت بی‌علاقگی‌اش را جویا شوید.
فرزند نوجوان شما در این دوره دست به کاوش و کشف استعدادهایش می‌زند تا هویت اصلی خود را بیابد. به همین دلیل ممکن است گرایشات غیر درسی در این دوره برای او اهمیت بیشتری پیدا کند. توجه داشته باشید که نهایتا این موفقیت فرزند شماست که اهمیت دارد و تحصیل تنها یکی از راه‌های رسیدن به این امر است. مراقب باشید که برای علاقه مند کردن او به درس سایر استعدادهایش را کور نکنید! فرزند شما در این دوره به والدینی نیاز دارد که انتخاب‌های او را ببینند، برای وجود مستقلش و همه استعدادهای درسی و غیر درسیش اهمیت قائل باشند.
به جای تمرکز بر شکست‌های فرزندتان نقاط قوت او را ببینید. سعی کنید انتظاراتی در سطح متوسط از فرزندتان داشته باشید. اگر انتظارات شما همیشه در حد بسیار بالایی باشد، فرزندتان در هر حال احساس شکست و عدم موفقیت خواهد داشت، چرا که هیچ وقت نمی‌تواند انتظارات شما را برآورده کند.
همه نوجوانان در دوره نوجوانی مشکلات یکسانی را تجربه نمی‌کنند. مثلا اگر فرزند شما در آینده نگری دچار مشکل شده، او را با سایر افراد مقایسه نکنید. به جای سرزنش و تحقیر نوجوان خود، او را درک کرده و سعی کنید آگاهی او را در مورد این مرحله از زندگیش بالا ببرید.
تنها والدین نیستند که نیازمند کسب مهارت‌های متناسب با سن و مشکلات مخصوص فرزندشانند بلکه هر کسی باید در هر دوره ای از زندگی به سطح متناسبی از مهارت‌های رفتاری دست پیدا کند تا در مسیر رشد خود از پس بحران‌های پیش رو بر بیاید و بهترین مسیر را برای زندگی خود انتخاب کند. در نتیجه اگر فرزندتان در کسب این مهارت‌ها دچار مشکل شد به جای سرزنش و بحث از یک فرد آگاه کمک بگیرید. مشاوره خانواده برای خانواده‌هایی که فرزندانی در سنین نوجوانی دارند، بسیار مفید است.
کودکان راحت تر از نوجوانان به درس خواندن تشویق می‌شوند و والدین می‌توانند با انجام کارهایی ساده آنان را به درس خواندن علاقه‌مند کنند. این کارها عبارتند از:
بهتر است برای علاقه‌مند کردن کودک یک فضای مخصوص برای مطالعه کردن آماده کنید. فضایی که برای کودک جالب و لذت بخش باشد و از بودن در آن مکان خسته نشود. همچنین می‌توانید زمانی را اختصاص دهید تا تمام اعضای خانواده به مطالعه بپردازند. به این صورت کودک هم با دیدن این جو به مطالعه کردن علاقه‌مند می‌شود.
2. تشویق به درس خواندن | حق انتخاب
کودکان هم مانند سایر افراد کنترل شدن بیش از حد را دوست ندارند و در این صورت دست به نافرمانی می‌زنند. به همین دلیل اجازه دهید که کودک حق انتخاب داشته باشد. مثلا به او بگویید که می‌توانی زمان درس خواندنت را مشخص کنی و یا در انجام تکالیفی همچون موضوع انشا و فعالیت‌های فوق برنامه حق انتخاب و آزادی داشته باشد.
3. برقراری رابطه صمیمانه
با کودک خود رابطه صمیمانه‌ای داشته باشید تا کودک نگرانی‌ها و مشکلات خود را به راحتی با شما در میان بگذارد. اگر کودک در زمینه درس خواندن از والدین خود احساس ترس داشته باشد، علاقه‌اش به مطالعه از بین می‌رود.
روش یادگیری فرزندتان را بشناسید و از آن برای تشویق به درس خواندن او استفاده کنید. هیچ روش درست و غلطی در درس خواندن وجود ندارد اما تفاوت در این روش‌ها باعث می‌شود که کودکان به درس علاقه‌مند شده و یا برعکس نسبت به آن بی علاقه شوند. مثلا روش یادگیری یک کودک دیداری است و هرچه معلم و والدین با روش شنیداری تلاش می‌کنند، نتیجه‌ای نمی‌دهد. در این شرایط تنها لازم است روش درس خواندن را تغییر دهید تا عملکرد کودک نیز بهتر شود.
تحقیقات نشان داده که کودکان در حین بازی کردن بیشتر از دوره‌های درسی آموزش می‌بینند و علاقه زیادی هم به بازی کردن نشان می‌دهند. در این شرایط احساس رقابت کودک برانگیخته شده و تلاش خود را چند برابر می‌کند.
کودکان در سن پایین ماهیت درس خواندن و اهمیت آن را به خوبی درک نمی‌کنند پس لازم است که با یک محرک بیرونی او را به درس خواندن تشویق کنید. تشویق‌های لذت بخشی همچون تماشای تلویزیون و رفتن به پارک را به طور مداوم انجام دهید تا نتیجه بخش باشد. البته این مشوق‌ها نباید جنبه رشوه داشته باشند.
برخی مواقع کودک با وجود تمام راهکارهای گفته شده نیز همچنان علاقه‌ای به درس خواندن نشان نمی‌دهد. در این شرایط ضروری است که از کمک یک روانشناس بهره‌مند شوید تا علل درس نخواندن کودک را ریشه یابی کند. ممکن است کودک مشکل جدی همچون اختلال یادگیری داشته باشد. با تشخیص و مداخله زودهنگام روانشناس می‌توانید این مساله را برطرف کنید.
نویسنده :دکتر فرزاد طباطبایی